Niềm tự hào từ đất đỏ Bình Phước – Hành trình chinh phục thế giới của hạt điều Việt

Nếu nói đến niềm tự hào của nông sản Việt, hạt điều chắc chắn là một trong những biểu tượng sáng nhất. Từ những ngày đầu được trồng xen trong vườn nhà, đến khi trở thành ngành xuất khẩu tỷ đô, câu chuyện hạt điều Việt Nam là minh chứng cho tinh thần sáng tạo, bền bỉ và khát vọng vươn xa của người Việt.

Khởi đầu khiêm tốn – Từ hạt giống quê nhà

Những năm 1956–1957, cây điều lần đầu được trồng ở vùng đất Phước Long (nay thuộc Bình Phước). Khi ấy, người dân chỉ xem điều như một loại cây phụ, trồng xen với mít, khoai mì, bắp. Hạt điều được thu hái chủ yếu để ăn chơi, chứ chưa ai nghĩ rằng đây sẽ là loại nông sản “vàng” của Việt Nam trong tương lai.

Sau năm 1975, chính quyền vận động người dân định canh định cư, mở rộng diện tích trồng điều. Nhờ thổ nhưỡng đỏ bazan màu mỡ, cây điều phát triển tốt dù chưa có nhiều kỹ thuật canh tác. Từng bước, loại cây này bén rễ sâu vào đất, gắn liền với sinh kế của hàng vạn nông hộ.

Bước ngoặt lịch sử – Khi hạt điều Việt Nam vươn ra thế giới

Đầu thập niên 1980, ngành điều Việt Nam vẫn chưa có công nghệ chế biến. Nông dân chỉ biết nướng hạt ăn hoặc dùng trái nấu canh chua. Nhưng một cuộc gặp gỡ đặc biệt đã làm thay đổi vận mệnh của hạt điều Việt Nam.

Đó là vào năm 1983, ông Nguyễn Văn Lãng, nguyên Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hiệp hội Điều Việt Nam (Vinacas), được mời gặp Thủ tướng Phạm Hùng. Trong buổi trò chuyện, Thủ tướng đã đưa cho ông Lãng vài hạt điều và nói:

“Đây là hạt điều – ở xứ ta nhiều lắm, dân chỉ biết nướng ăn. Nhưng ở nước ngoài, người ta bán rất đắt. Nếu ta chế biến xuất khẩu được, đất nước sẽ có thêm ngoại tệ, nông dân cũng đỡ khổ hơn.”

Cố Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng Phạm Hùng và ông Nguyễn Văn Lãng

Lời nói ấy như mệnh lệnh từ trái tim. Trở về, ông Lãng cùng nhóm kỹ sư trong nước như Trần Ngọc Mến, Nguyễn Minh Sơn và Lê Công Thành bắt tay nghiên cứu công nghệ chế biến điều xuất khẩu – hoàn toàn bằng nguồn lực tự thân. Không có vốn nhà nước, ông Lãng thậm chí bán căn nhà ở TP.HCM để lấy tiền mua vật tư nghiên cứu.

Sau hơn một năm miệt mài, nhóm đã thành công chế tạo máy cắt tách vỏ điều thủ công, nồi chao dầu, phòng sấy nhân… giúp tách được nhân điều nguyên vẹn, đạt tiêu chuẩn xuất khẩu.

Năm 1985, lô hàng 5 tấn điều nhân đầu tiên của Việt Nam chính thức được xuất khẩu sang Paris (Pháp) – mở ra kỷ nguyên mới cho hạt điều Việt Nam trên thị trường thế giới.

Hành trình chinh phục – Từ cơ giới hóa đến “ngôi vương” toàn cầu

Từ những năm 1990, hàng loạt nhà máy chế biến điều được xây dựng tại Bình Phước, Long An, Bình Dương, Phú Yên… Các doanh nghiệp Việt không chỉ học hỏi, mà còn tự nghiên cứu công nghệ, cải tiến máy bóc tách và chế biến để giảm tỉ lệ vỡ hạt, nâng chất lượng nhân điều.

Đặc biệt, kỹ sư Phạm Đình Thanh là người tiên phong đưa công nghệ hấp vào chế biến – giúp nhân điều trắng, giòn, ít vỡ và thân thiện với môi trường. Đến nay, hơn 90% nhà máy chế biến điều tại Việt Nam sử dụng công nghệ này.

Năm 1995, Việt Nam chính thức ngừng xuất khẩu hạt điều thô, tập trung phát triển công nghiệp chế biến sâu. Từ đó, giá trị xuất khẩu tăng nhanh, giúp hàng triệu nông dân có việc làm ổn định.

Đến năm 2006, Việt Nam vượt qua Ấn Độ và Brazil, trở thành quốc gia xuất khẩu hạt điều nhân số 1 thế giới – một “ngôi vương” xứng đáng cho người đến sau.

Cố Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng Phạm Hùng thăm xưởng chế biến điều

Kỳ tích từ khát vọng Việt

Nếu năm 1999 kim ngạch xuất khẩu điều chỉ vài trăm triệu USD, thì đến năm 2020, con số này đã đạt 3,5 tỷ USD. Việt Nam hiện không chỉ xuất khẩu hạt điều thô mà còn chế biến sâu thành các sản phẩm đa dạng như điều rang muối, điều tẩm vị, bơ điều, sữa điều…

Đáng chú ý, để đáp ứng nhu cầu sản xuất, Việt Nam không chỉ tiêu thụ hết sản lượng trong nước mà còn nhập thêm điều từ Campuchia và châu Phi, tiếp tục giữ vững vị thế “trung tâm chế biến hạt điều toàn cầu”.

Thư tay của cố Chủ tịch HĐBT (nay là Thủ tướng Chính phủ) Phạm Hùng gửi ông Nguyễn Văn Lãng – tư liệu do gia đình ông Lãng cung cấp 

Tự hào Việt Nam – Tinh hoa từ đất, khát vọng từ người

Câu chuyện hạt điều Việt Nam không chỉ là hành trình của một loại nông sản, mà còn là biểu tượng của trí tuệ, sáng tạo và nghị lực Việt. Từ bàn tay cần cù của người nông dân, đến khối óc của những kỹ sư tâm huyết, tất cả đã cùng nhau viết nên “câu chuyện vàng” của nông sản Việt trên bản đồ thế giới.

Tại ODF FOOD, chúng tôi tự hào được tiếp nối hành trình ấy — mang những hạt điều Việt Nam giòn rụm, đậm đà, nguyên vị tự nhiên đến tay người tiêu dùng.
Mỗi hạt điều không chỉ là món ăn vặt lành mạnh, mà còn là niềm tự hào quê hương được gói trọn trong từng vị giòn thơm.